Dörtyol’un önemli Kuvayi Milliye liderlerinden biri olan Mustafa Deliağa, Milli Mücadele döneminde 10-15 kişilik çetesi ile Kara Hasan Paşa’ya yardımcı olarak vatan savunmasında önemli görevler üstlendi.
Atatürk, 14 Ocak 1925’te Dörtyol’a gerçekleştirdiği ilk ziyaretinde kendisini karşılayan Kuvayi Milliye çetelerine “Vatanınızı nasıl kurtardınız?” diye sordu. Herkes kendisini övüp anlatırken, sıra Mustafa Deliağa’ya geldi. Mustafa Ağa, büyük bir tevazu ile şu sözleri söyledi:“Türk ile Kürt ile, Adanalı, Ceyhanlı, Antakyalı, Erzinli, İslahiyeli, Osmaniyeli, Dörtyollu ve Çukurovalı hepimiz birleştik. Birlik olduk, Kara Hasan Paşa’yı lider seçtik. Hep beraber düşmanla mücadele ettik. Öldük, öldürdük, vatanı hep birlikte kurtardık Paşam.”
Deliağa soyadını Atatürk verdi
Bu sözleri ve mert kişiliğiyle Atatürk’ün sevgisini kazanan Mustafa Deliağa, Atatürk ve eşi Latife Hanım’ı evinde ağırlayarak onlara misafirperverlik yaptı. Dörtyol’un kurtuluşunda büyük emekleri bulunan Mustafa Ağa’ya Atatürk tarafından cesur, yiğit ve mert anlamına gelen “Deliağa” soyadı verildi.
Ancak, Atatürk ile olan samimiyeti ve Kurtuluş Savaşı’ndaki üstün gayretleri, bazı çevreler tarafından hoş karşılanmadı. Mustafa Deliağa, 12 Eylül 1926’da Dörtyol’un Yeniyurt yakınlarında bir suikast sonucu hayatını kaybetti. Suikastı gerçekleştirenler ve azmettirenler, Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından ağır cezalara çarptırıldı.
Deliağa’nın ölümü, Atatürk’ü derinden etkiledi. Öyle ki, 15 Şubat 1931’de Dörtyol’a yaptığı üçüncü ziyaretinde büyük üzüntü içinde şehre girmek istemedi.
Mustafa Deliağa, hem Dörtyol’un hem de Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinde kahramanlık sembolü olarak anılmaya devam ediyor.
Dörtyol İlk Kurşun Müzesi'nde,Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk ve Hatay Devleti Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen ile birlikte Mustafa Deliağa'nın balmumu heykeli sergilenmektedir. Bu heykel, Mustafa Deliağa'nın Kurtuluş Savaşı sırasında gösterdiği kahramanlıkların ve Kuvayi Milliye ruhunun yaşatılması amacıyla yapılmıştır. Ziyaretçiler, Mustafa Deliağa'nın Dörtyol'un kurtuluşundaki önemli rolünü yakından tanıyıp onun cesaret ve fedakarlık dolu hikayesini öğrenme fırsatı bulmaktadır. Müze, hem tarihi olayları hem de kahramanlıkları gelecek nesillere aktarmak adına önemli bir merkez konumundadır.
