Kan hastalıkları konusunda Hatay genelinde yaptığı başarılı çalışmalar ile takdir toplayan Hatay Kan Hastalıkları ve Bedensel Engelliler Koruma, Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği Başkanı Vahit Çay ile Lösemi üzerine mini bir söyleşi yaptık.

Başkanım Lösemi Nedir?

Kemik iliğinde bulunan kök hücrelerin çeşitli sebeplerden dolayı gelişiminin duraklaması ve kontrolsüz bir şekilde çoğalması sonucu oluşan kan kanseri öncelikli olarak kemik iliğini ve daha sonrada tüm organları ele geçirir. Kemik iliği alyuvar, akyuvar ve platelet gibi kan hücrelerinin ve lenfositlerin yapıldığı süngerimsi bir dokudur. Bu hücreler kemik iliğinde yapıldıktan sonra kana karışırlar. Tedavi edilmediğinde ciddi problemlere yol açan ve ilerleyici bir hastalık olan lösemi olgunlaşan akyuvarların kontrolsüz artışına bağlı olarak gelişirse daha yavaş seyirli olur. Olgunlaşmamış akyuvarların kontrolsüz artışına bağlı olarak gelişen kemik iliği kanseri hızlı bir şekilde ilerler ve 1-2 ay içinde klinik bulgular oluşturur.

Lösemi hastalarının yüzde 90’ında altta yatan bir neden saptanmaz. Ancak yüzde 10’unda daha önce başka nedenlerle alınan radyoterapi ya da kemoterapi, maruz kalınan kimyasal ilaçlar veya Down sendromu gibi doğuştan gelen bazı hastalıklar lösemiye yatkınlık yaratabilir.

Çocuklarda löseminin nedenleri, erişkinlerdeki gibi çevresel faktörlerine bağlı değildir. Erişkinlerde sigara-alkol kullanımı, kimyasallara maruz kalma, enfeksiyonlar, beslenme gibi faktörler kanser yaparken, çocuklarda lösemi genellikle genetik nedenlere bağlı olarak oluşur.

Lösemi belirtileri nelerdir?

Kansızlık (anemi ) nedeniyle ciltte solukluk ,

Halsizlik, çabuk yorulma, bitkinlik,

Açıklanamayan kilo kaybı, iştahsızlık,

Boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerinde genellikle ağrısız şişlikler

Diş etlerinde ağrı veya kanama

Kemiklerde ve eklemlerde ağrı

Burun kanaması

Çocuklarda nedeni belli olmayan bacak ağrıları

Deri altında küçük kırmızı lekeler ve morluklar

Göğüs ağrıları, öksürük ve nefes darlığı

Nasıl Tedavi edilir?

Löseminin tedavi edilebilmesi için öncelikli olarak türünün belirlenmesi gerekir. Basit bir tam kan sayımı ile kanda kanser belirtileri saptanır. Kanda blast adı verilen kanser hücrelerinin artışına bağlı olarak lösemi tanısı konur. Kemik iliğinden alınan biyopsi ise kemik iliğinin kanser hücreleri ile tutulup tutulmadığını gösterir. Tedavide önemli olan nokta ise löseminin alt türünün belirlenmesidir. Löseminin alt tiplerine göre tedavi yöntemi değişiklik gösterir.

Lösemi tedavisi ilk olarak damar yoluyla veya ağızdan verilen kemoterapi ilaçlarıyla yapılır. Lösemi çeşidine göre kemoterapide kullanılacak ilaçların türü, dozu be uygulama yolu değişiklik gösterir. Kemoterapi tedavisi yaklaşık 24 ay sürer. İlaçlarla kontrol altına alınamayan hastalarda ise en etkili tedavi yöntemi kemik iliği naklidir. Kök hücre nakli olarak bulunan bu yöntemde hastanın iliği ile doku uyumu sağlayan kardeş, yakın akraba ya da bağışçılardan ilik nakli yapılır.

Bulaşıcı bir hastalık mıdır?

Lösemi bulaşıcı olmayan bir hastalıktır. Lösemi hastaları ağır ilaç tedavisi gördükleri için ve tedaviden dolayı bağışıklık sistemleri zayıf olduğu için efeksiyonlardan korunmak amacıyla maske takarlar.

Kök Hücre nakli nedir?

Kemik İliği Nakli Nedir? Kan Hücrelerinin yapımını sağlayan ana kök hücrelerin, sağlam bir bireyden (Kök Hücre Bağışçısı) alınarak hasta kişiye nakil edilmesidir. Böylece örneğin Lösemi hastası bir bireyde normal kan yapımı sağlanmış olur.

Donörler iki şekilde kök hücre bağışı yapabiliyor; birinci yöntemde kemik iliğinden alınıyor, ikincisinde ise kandaki kök hücreler toplanabiliyor.

18 ile 50 yaş arasında sağlıklı herkes kök hücre bağışçısı olabilir. Periferik yani vücut dolaşımında olan kandan toplanan kök hücre en sık kullanılan bağış yöntemidir. Kan bağışına benzeyen bu yöntemde, vericiye 4-5 gün boyunca günde iki kez ilaç verilerek kök hücrelerin dolaşımdaki kana karışması sağlanır. Sonrasında kolda yer alan damara takılan kateter aracılığıyla alınan kan, özel bir makineye bağlanır. Yaklaşık 2 ile 4 saat boyunca verici makineye bağlı kalır. Bu işlem sırasında verici için risk teşkil eden bir durum söz konusu değildir. Alınan kök hücre hemen hastaya verilebilir ya da dondurularak daha sonra kullanılmak üzere saklanabilir.

Bir diğer bağış yöntemi ise kemik iliği toplanmasıdır. Bağış işleminden önceki hafta bağışçıdan bir ünite kan alınarak saklanır. Bağışın yapılacağı gün bağışçı genel anestezi ile uyutulur. Pelvis kemiğinin olduğu bölgeye küçük bir kesi açılır ve özel bir iğne ile pelvis kemiğine girilerek kök hücre toplanır. Bağışçı çoğunlukla aynı gün taburcu edilir.

Lösemi tedavisi ne kadar sürer ve aileler tedavi masraflarını karşılayabiliyorlar mı?

Lösemi tedavisinde ilk akla gelen yöntem kemoterapidir. Lösemi çeşidine göre kemoterapide kullanılacak ilaçların türü, dozu be uygulama yolu değişiklik gösterir. Kemoterapi tedavisi yaklaşık 24 ay sürer. İlaçlarla kontrol altına alınamayan hastalarda ise en etkili tedavi yöntemi kemik iliği naklidir.

Lösemi tedavisi oldukça zorlu ve uzun bir süreçtir. Tedavi masraflarının büyük bir kısmını bakım masrafları oluşturmaktadır ki bu da hastadan hastaya büyük farklılıklar gösterir. Doğal olarak lösemi tedavisinin fiyatı üzerine kesin bir bilgi vermek mümkün değildir. Maddi imkanları kısıtlı hastalar tedavi süresince maddi desteğe ihtiyaç duymaktadır.

Hakabe-der olarak lösemili çocular için yaptığınız etkinlikler neler ve bu konuda bir girişiminiz olacak mı?

Hakabe- der olarak çok yeni bir deneğiz ve kan hastalıkları çok hassas bir konu. Dernek yonetim kurulu ve üyelerimiz olarak daha once Samandağ’da Bünyamin bebek ve diğer hastalarımız için Kızılay tarafından düzenlenen kök hücre ve kan bağışçısı olma çağrısına katılım sağladık ve bağış kampanyasına destek verdik ayrıca yakın zamanda Kızılay ile birlikte kök hücre ve kan bağışı kampanyası düzenledik. Bunun gibi daha fazla girişim ve etkinlik planlıyoruz. Ayrıca hastalarımıza maddi ve manevi destek olmak için durmadan çalışmaya devam edeceğiz.

Lösemi ve kan hastalıklarının kesin tedavisi kök hücre naklidir. Öncelikle herkesten bu konuya daha hassas yaklaşmalarını ve empati kurarak kök hücre bağışçısı olmalarını rica ediyorum. 3 tüp kan vererek bir Çocuğun yüzünde ki gülücüğe vesile olup hayata sağlıklı bir şekilde devam etmesini sağlayabilirsiniz.

2-8 Kasım Lösemili Çocuklar Haftasında farkındalığı ve duyarlılığı büyüterek, herkesin emati kurup biraz düşünmesini talep ediyoruz. Sevgi ve iyilik bulaşıcıdır o yüzden iyilik zincirini gelin birlikte büyütelim.